निसर्गाचा कुशीत एक सुंदर दुर्ग म्हणजे पेबचा किल्ला. पेबला विकटगड असेही म्हणतात. या किल्ल्याला ट्रेकर्स बहुतांश पावसाळी मौसमात भेट देतात. पावसाळ्यात या किल्ल्याचा परिसर घनदाट वनराईने, धबधबाच्या वाहत्या पाण्याने, सोसाट्याच्या वाऱ्याने आणि ढगांनी भरून आलेला असतो. निसर्ग रम्य असा हा किल्ला आपले लक्ष पहिल्याच क्षणी वेधून घेतो.जुलै महिन्याच्या १५ तारखेला शनिवारच्या साप्ताहिक सुट्टीत आम्ही या गडावर भटकंती करण्याची मोहीम आखली.
पेब गडाची माहिती
पुण्यापासून १३८ किलोमीटर अंतरावर हा सुप्रसिद्ध किल्ला उभा आहे. इतिहासात या किल्ल्याची नोंद ध्यान्य साठासाठी होत असे अशी आहे. या किल्ल्याची उंची २,१०० फूट आहे. या गडावर पाहण्यासारखे काही रोमांच जागा आहेत. २० फुटी रॉक प्याचने आपले स्वागत होते. गणेश गुहा, शिडीचा मार्गे दुर्गप्रवेश, पेबदेवीचे मंदिर, शिवमंदिर आणि शिडीच्या मार्गे गड उतरून माथेरानला ट्रव्हर्स करत जाने अशा काही गोष्टी अनुभव करायला मिळतात.
 |
| copyright - @संकेत सांगवीलकर |
ट्रेकची सुरवात
आम्ही एकूण २५ सहभागी होतो. दिलीप ओच्छानी, गिरीश कर्णिक, योगेश्वर चौधरी, गजानन पाटील आणि मी (अभिजित मोरे ) ट्रेक कॉर्डीनेटर होतो. पहाटे ५.३० च्या सुमारास पुण्याहून सुरवात केली. एक्सप्रेसवेने खोपोलीहून आम्ही चौक-कर्जत मार्गावर लागलो. खालापूरला आम्ही सकाळी ८. ३० ला चहासाठी थांबलो. सकाळी ९.३०च्या सुमारास नेरळ पासून ५ मैलावर असलेल्या आनंदवाडी गावात पोचलो. गावात पोचण्याआधी आम्ही सगळ्या सहभाग्यांशी ओळख करून घेतली. आम्ही ३२ सीटर बसने प्रवास केला. बसला आम्ही नेरळ फाट्यापाशी थांबायला सांगितले. आमचा ट्रेक नेरळ फाट्यापाशी संपनार होता.
या गडावर जाण्याचे ३ मार्ग आहेत. पहिला मार्ग नेरळ पासून आहे, दुसरा मार्ग आनंदवाडी पासून आहे तिसरा माळढुंगे गावापासून आहे. माळढुंगे पासून गडचढने अवघड आहे. ट्रेकर्स नेरल मार्गे सुद्धा पेब किल्ल्ल्यावर जाण्यासाठी सुरवात करतात. आनंदवाडी पासून पेब सुमारे २ ते २.३० तासाचा रास्ता आहे. आनंदवाडी पासून विद्युत तारांचे मोठे खांब दिसतात. त्या विद्युत खांबांपासून पेबला जाण्याची वाट सुरु होते. वाट तशी सोपी आहे पण जर गरज भासली तर आनंदवाडीपासून गाईड सोबत घेता येतो. गाईड सुमारे ५०० रुपये घेऊ शकतात. सुरवात करताना आम्ही सर्व सहभागींना आपण किल्लयावर कसे जाणार आहे याची माहिती दिली.
या गडावर जाण्याचे ३ मार्ग आहेत. पहिला मार्ग नेरळ पासून आहे, दुसरा मार्ग आनंदवाडी पासून आहे तिसरा माळढुंगे गावापासून आहे. माळढुंगे पासून गडचढने अवघड आहे. ट्रेकर्स नेरल मार्गे सुद्धा पेब किल्ल्ल्यावर जाण्यासाठी सुरवात करतात. आनंदवाडी पासून पेब सुमारे २ ते २.३० तासाचा रास्ता आहे. आनंदवाडी पासून विद्युत तारांचे मोठे खांब दिसतात. त्या विद्युत खांबांपासून पेबला जाण्याची वाट सुरु होते. वाट तशी सोपी आहे पण जर गरज भासली तर आनंदवाडीपासून गाईड सोबत घेता येतो. गाईड सुमारे ५०० रुपये घेऊ शकतात. सुरवात करताना आम्ही सर्व सहभागींना आपण किल्लयावर कसे जाणार आहे याची माहिती दिली.
हा किल्ला तीन टप्यांचा आहे. पहिला टप्पा गावापासून किल्ल्याच्या पायथ्या पर्यंत जंगलातून आहे, नंतर धबधबाच्या सोबत पहिल्या रॉक प्याच पर्यंतचा आहे. दुसरा टप्पा रॉक प्याच पार करून गुहा गाठणे आणि काही अंतरावर शिडी चडून दुर्गप्रवेश करण्याचा आहे. रॉक प्याचला तुम्हाला मदत लागते आणि फार काळजी पूर्वक पार करावा लागतो. गडावर पेब मातेचे मंदिर आहे. पेब मंदिरावरून माथेरान पर्वत रांगेचे दृश्य विस्मरणीय आहे. गडाच्या दक्षिण बाजूस बुरूजापर्यंत चालून परत दोन शिड्या उत्तराच्या असतात. तिसरा टप्पा पेब गडावरून माथेरान टॉय ट्रेन ट्रॅक पर्यंतचा ट्रव्हर्स करून आहे. तिसरा टप्पा सर्वात धोकादायक आहे कारण माथेरानच्या वाटेने जाताना एके बाजूस खोल दरी आहे आणि या भागात भरपूर वारा आणि धुके असते. टॉय ट्रेन ट्रॅकवर जाईला काही अंतरावर फलक आणि पायऱ्या आहेत. सर्व टप्प्याच्या माहितीचा कार्यक्रम आटपला आणि आम्ही जंगलाच्या वाटेने सुरवात केली.
ट्रेक सुरु करताना सर्वांना विनंती केली की कुठलाही कचरा गडावर जाताना किंवा गडावर टाकू नये. आपण कचरा पुण्याहून आणला आहे परत पुण्यात टाकावा. कचऱ्यासाठी सर्वांना एक प्लास्टिक बॅग आणायला सांगितली होती.
ट्रेक सुरु करताना सर्वांना विनंती केली की कुठलाही कचरा गडावर जाताना किंवा गडावर टाकू नये. आपण कचरा पुण्याहून आणला आहे परत पुण्यात टाकावा. कचऱ्यासाठी सर्वांना एक प्लास्टिक बॅग आणायला सांगितली होती.
पहिला टप्पा - आनंदवाडी ते रॉक प्याच
सुरवातिचे २० ते ३० मिनिटे अवघड जातात कारण आपल्याला चढण चढाईची सवय नसते. काही सहभागींना सुरवातीचा चढ अवघड होता म्हणून आम्ही काही ठिकाणी ५-५ मिनिटाचे विसावा घेतला. सहभागींचा प्रवेश घेताना आम्ही ही काळजी घेतली होती की त्यांना आधी ट्रेकचा अनुभव आहे. या गोष्टींमुळे कॉर्डीनेटर वर जास्ती भार येत नाही. प्रथेक ट्रेकला आम्ही एक फर्स्ट एड कॉर्डीनेटर नेतो.
 |
| गावापासून काही काळ चालल्या नंतर जंगलात जाणारी वाट |
 |
| सहभागी ट्रेकर्स |
 |
| जंगलातील काही दृश्य |
पाऊस ये जा करत होता आणि आम्ही आगेकूच करत होतो. काही ट्रेकर्सनी लगेच आपले रेनकोट घातले. आपण चालत असताना घाम येत राहतो आणि जर आपण रेनकोट घातला तर आजून येतो.आम्ही त्यांना सांगितले की रेनकोट अतिदृष्टीचा पाऊस आला तर घाला नाहीतर पावसाचे आनंद घ्या. या गडावर मी (अभिजीत मोरे) टीम लीड करत होतो कारण दिलीप ओच्छानी आणि मी या गडावर आधी आलेले कॉर्डीनेटर होतो. बाकी एक्सपेरियन्स आणि विश्वासू ट्रेक कॉर्डीनेटर इथे पहिल्यांदा येत होते.
 |
| सेल्फी |
जंगलात चालत असताना एका पॉइंटला तुम्हाला डावीकडे वळावे लागते आणि तिथून धबधब्याची वाट सुरु होते. इथे एक वाटपाटी लावण्यात आली आहे. याच वाटेने वरती रॉक प्याच पर्यंत जाता येते. पाण्यातून जाताना बरीच काळजी घावी लागते. पाय कधीही निस्तु शकतो आणि तुम्ही दुसऱ्यावर आदळू शकता. धबधब्यातून वाट वरती चढत जाते. काही ठिकाणी छाती पर्यंत दगड धोंडे आढळतात. पाण्याचा प्रवाह तसा कमी होता पण जस जस आम्ही वरती चढत गॆलो आणि पाऊस वाढत गेला तोच प्रवाह वाढत गेला.
 |
| विसावा घेताना एक सहभागी |
 |
| धबधब्यातून वाटेचे दृश्य |
काही ठिकाणी चढण अवघड होते पण आम्ही तोच टप्पा व्यवस्तीत पार पाढला.
 |
| अवघड चढन |
या गडावर चढताना एक विशिष्ट झाड दिसते आणि ते म्हणजे केळ्याचे झाड. या परिसरात आम्हाला बरेच केळीची झाडे आढळून आली. मी कधीही केळफूल पहिले नव्हते,पण या वाटेवर मला ते पहिला मिळाले.
 |
| केळफुल |
११ च्या सुमारास आम्ही पहिला टप्पा पार केला.
 |
| पेबला जाणारी अशी वाट |
दुसरा टप्पा - रॉक प्याच, गुफा आणि पहिली शिडी
दुसऱ्या टप्प्याची सुरवात २० फुटी रॉक प्याचनी होते. इथे सर्वात जास्ती लक्ष्य लागते. रॉकच्या मधून चढाई करून तुम्हाला वरती जायचे असते. या ठिकानी एके बाजूस दरी आहे. योगेश्वर आधी चढला आणि नंतर दिलीप. सेट झाल्यावर त्यांनी बाकी सर्वांना वर ओढले. दिलीप काही सहभागी घेऊन पुढे गेला. योगेश्वर आणि मी शेवटी आलो. योगेश्वर पेबला पहिल्यांदा आला होता आणि आता पर्यंतचा प्रवास त्याला आवडला होता. प्याच चढत असताना भरपूर पाऊस सुरु झाला.आमचं नशीब होत आम्ही सगळे पाऊस असताना देखील पार करू शकलो.
 |
| प्याच वरचं दृश्य |
"वादळ वार सुटलं ग,वाऱ्यानं तुफान उठलं ग" अशी काहीशी गत होती रॉक प्याचवर. १२ वाजता आम्ही गुहेत पोचलो. सगळे सहभागी पावसाच्या माऱ्याने थकले होते. आम्ही गुहामध्ये जेवण्याचा थांबा घेतला. ट्रेकला आम्ही नेहमी जेवण आणतो. ठेपला, चटणी, दही आणि काही गोड असे आमचे लंच पॅकेट होते. या व्यतिरिक्त आम्ही ड्रायफ्रुटस, ओले फ्रुटस आणि काही एनर्जी बार, इलेकट्रोल आणायला सांगतो.
 |
| गुहेतले दृश्य |
 |
| गणेश गुहेबाहेर |
 |
| गुहेजवळ वरून झिरपणारे पानी |
 |
| योगेश्वर आनंद घेताना |
 |
| गुहेतून शिडीकडे जाणारी वाट |
शिडीची वाट
गुहेकडून डाव्या बाजूस २०० मिटर अंतरावर पेबगडावरची पहिली शिडी येते. आम्ही सगळे शिडी चढून किल्ल्याच्या वरच्या बाजूस जाईला तयार झालो. ही शिडी चढताना पाणी तुमचा अंगावरून जात असते.
आधी इथे एकचं शिडी होती पण आता इथे २ शिड्या लावण्यात आल्या आहेत. आम्ही सगळे नवीन लावलेल्या शिडीने वरती चढलो. इथे आपले लक्ष लागते कारण शिडीच्या दुसऱ्या बाजूस खोल दरी आहे.
आधी इथे एकचं शिडी होती पण आता इथे २ शिड्या लावण्यात आल्या आहेत. आम्ही सगळे नवीन लावलेल्या शिडीने वरती चढलो. इथे आपले लक्ष लागते कारण शिडीच्या दुसऱ्या बाजूस खोल दरी आहे.
 |
| शिडीच्या दुसऱ्या बाजूस असणारी दरी |
 |
| शिडीची जागा |
 |
| शिडी चढताना |
शिडी चढून आम्ही सगळे सुखरूप वरच्या बाजूस आलो. इथून दिसणारे दृश्य विस्मरणीय आहे. वरच्या बाजूस पाण्याचे एक टाके आहे.
 |
| पाण्याचे टाके |
 |
| सर्व सुखरूप शिडी चढून आल्यावर |
इथून मंदिराचा रास्ता जरा अवघड आहे. तीव्र चढन असल्यामुळे पाय सांभाळुन ठेवावा लागतो.
 |
| तीव्र चढन -पहिली शिडी ओलांडल्यावर असणारी वाट |
 |
| पहिली शिडीनंतर गडावर जाण्याची वाट |
तीव्र चढण पार केल्यावर आम्ही गडावर पोचलो. काही अंतरावर गडावरचे काही अवशेष दिसतात. इथे आधी २ मंदीरे होती.
शिडीवरून आल्यावर तुम्हाला पेब देवीचे मंदीर दिसायला लागते. त्या मंदीराला जाण्याच्या २ वाटा आहेत. एक वाट गडाच्या कडेने आहे आणि दुसरी वाट थेट मंदिराचा खालून आहे. आम्ही खालच्या वाटेने मंदिराला थेट पोचलो. इथे आमचा दुसरा टप्पा संपला. पेब देवीच्या मंदिरावरून दिसणारा माथेरानचा डोंगर सुंदर होता. मंदिरापासून तुम्हाला चांगले फोटो काढायला मिळतात. पेब मंदीराला पोचायला आम्हाला ३५ मिनिटे लागली. दुपारी १ च्या सुमारास आम्ही मंदिरात पोचलो.
 |
| समोर दिसणारा माथेरानचा डोंगर |
 |
| सुंदर दिसणारी दरी |
 |
| पेब देवीचे आधांतरी असे वाटणारे मंदिर |
 |
| माझे काही फोटो |
 |
| दुथडी भरून वाहणारी नदी |
 |
| पेब देवीची मूर्ती |
तिसरा टप्पा - पेब मंदिर ते माथेरान रेल्वे ट्रॅक
पेब मंदिराजवळ आर्धा तास वेळ घालवून आणि फोटो काढून आम्ही दक्षिण बाजूस असलेल्या बुरुजा पर्यंत जाईला सुरवात केली. दुपारचे २ वाजले होते आणि माथेरानचा डोंगर पार पाडायचा होता. सर्व सहभागींना बोलावून त्यांना वेळचे भान ठेवण्याची विनंती केली. आपण ट्रेकला आलो आहेत, सहलीसाठी नाही असे त्यांना सांगितले. काही सहभागी म्हणत होते की आपण आलेल्या मार्गे परत जाऊ कारण तोच मार्ग जास्त साहसी आणि रोमांचक होता. बाकी कॉर्डीनेटर त्यांना म्हणाले की आपण हा ट्रेक तुमचे आणि माझे साहस चालण्यासाठी नाही करत आहोत, तर सुरक्षेतपणे करण्यासाठी आलो आहोत. जर रोमांचक रित्या तुम्हाला गड सर करायचा असेल तुम्ही परत या तुमचा आवडी नुसार. आम्ही त्यांना सांगितले की मागच्या आठवड्यात या गडावर अपघात झाला होता आणि २ ट्रेकर्सचा जीव धोक्यात आला होता. त्यांना रेस्क्यू करावे लागले होते. अशी तंबी मिळाल्यावर सर्व सहभागींना सुरक्षेचे महत्व पटले.
२.३० च्या सुमारास आम्ही पेब किल्ला उतरायला सुरवात केली आणि माथेरान ट्रेकच्या दिशेने आगेकूच केला.
पाऊस जोरदार सुरु होता आणि ढग सुद्धा गडावर खालावले होते. प्रचंड वारं होत. पाऊस आम्हाला झोडून काढत होता. यात आम्ही दक्षिण बुरुजास पोचलो.
 |
| दक्षिण बाजूस असलेला बुरुज |
 |
| दक्षिण बुरुज - दरीचे दृश्य |
काही काळ तिथे घालवून आम्ही परत दुसऱ्या शिडीच्या मार्गाने माथेरानच्या दिशेने निघालो. दक्षिण बुरुजाकडे जाताना एक मोठे झाड लागते. या झाडाच्या बाजूस दुसऱ्या शिड्यांचा मार्ग आहे. या शिड्या सुद्धा नवीन आहेत. पावसामुळे इथे एक छोटा धबधबा सुरु झाला ज्याचा प्रवाह पाऊसामुळे आणखी वाढला. या परिस्थितीत आम्ही त्या शिड्या उतरलो.
 |
| दक्षिण बुरुजापासून माथेरानकडे जाणारी शिडीची वाट |
शिडी पासून ३०० मीटर अंतरावर कोळ येतो जो पेबला माथेरानशी जोडतो. या भागात सुसाट वारा, तीव्र उतरन आणि एका बाजूस दरी आहे. इथून माथेरानला जाताना काळजीपूर्वक जावे लागेते. ट्रव्हर्समधून जाताना काळजी घ्यावी लागते. सगळ्यांनी आपले मोबाइल बॅगेत ठेवावे असे सांगितले कारण वाटेवर तोल जाण्याचे काही ठिकाणं होती. मागच्या आठवड्यात झालेली घटना ही याच भागात झाली होती. ही गोष्ट सगळ्यांच्या ध्यानी होती. ट्रव्हर्समध्ये एका वेळेस एकाच माणूस जाईल एवढीच जागा आहे.
 |
| माथेरानच्या दिशेने जाणारी एकेरी वाट |
 |
| माथेरानला जाणारा अरुंद ट्रव्हर्स |
मागील वेळेस मी या ठिकाणी घसरलो होतो आणि दरीच्या दिशेने थोडा खाली सरकलो होतो. हे घडताना दिलीप ने मला पाहिले होते. त्या जागेवर परत ४ वर्षांनी आल्यावर मी दिलीपला हाक मारली आणि दोघे हसायला लागलो. एक तो दिवस होता आणि एक आजचा दिवस होता, मी परत त्या जागी आलो होतो. माथेरानच्या डोंगराला वेढा घालणारी ही एकच ट्रव्हर्स वाट आहे. या वाटेवरून आम्ही किमान ३०-३५ मिनिटे चाललो. काहीसे पुढे आल्यावर आम्हाला डोंगरावर जाणाऱ्या पायऱ्या दिसल्या. इथे आम्हाला शेवटची शिडी लागली. ही शिडी जरा हालनारी होती. शिडी पार करने रोमांचक होते. खाली पाहता तुम्हाला दरीचे दर्शन होते. इथून वर माथेरानचा टॉय ट्रेनचा ट्रॅक लागला.
 |
| माथेरान ट्रॅककडे जाणारी शेवटची शिडी |
 |
| माथेरान ट्रॅकवर पोचल्यावर - घंटी पॉईंट |
टॉय ट्रेन ट्रॅकवर पोचल्यावर सर्व सहभागी आनंदीत होते. अवघड अशी वाट आम्ही सुरक्षित पार केली होती. कुणालाही काही इजा झाली नव्हती. ३.३० च्या सुमारास आम्ही ट्रॅक वरून माथेरान रोडला सुरवात केली. ट्रॅकच्या वाटेवर बरेच धबधबे पाहायला मिळाले. ५.३० ला आम्ही नेरळ फाट्याला पोचलो. बसने आम्ही पुण्याला रात्री १० ला पोचलो. असा हा रोमांचक पेबचा ट्रेक आम्ही सगळ्यांनी यशस्वी पार पाडला.
 |
| परतीच्या मार्गावर धबधब्याचा आनंद घेताना |
 |
| माझा आनंद मावेनासा झाला होता |
 |
| ट्रॅकवर मस्ती करताना |
 |
| नेरळ फाट्यापर्यंत रस्त्यानी जाताना |
सूचना - पेबचा ट्रेक आखताना काही गोष्टींची काळजी घेणे गरजेचे आहे.
१) सदर हवामानाचा अंदाज घेऊन ट्रेक कारावा. वाट माहित नसेल तर गावातून गाईड घ्यावे.
२) सहभागींची क्षमता पाहून पुढेचे पाऊल उचलावे. नेहमी सोपी वाट धरावी. रोमांच म्हणून आपला आणि दुसर्यांचा जीव धोक्यात घालू नका.
३) सदर ट्रेक ७ ते ८ तासाचा आहे, पुरेसे पाणी आणि खाद्य पदार्थ न्यावे.आनंदवाडी ते नेरळ फाटा ट्रेक १४ किलोमीटरचा आहे.
४) आपली सॅक जरुरी वस्तुंनी भरावी - ४ लिटर पाणी, इलेकट्रोल, बिस्किट्स, ड्रायफ्रुटस, ओले फ्रुटस, टॉर्च, मोबाइल, फर्स्ट एड किट, रेनकोट, कचऱ्यासाठी पिशवी जरूर न्यावे.
५) गावकरांचे फोन नंबर जरूर घावे आपत्कालीन परिस्तिथीसाठी.
६) फोटो काढताना आधी स्वतःला सेफ करावे आणि मग फोटो काढावे.
७) धबधब्याच्या खाली जाण्यापूर्वी दगड धोंडे यांचा अंदाज घ्यावा.
अभिजित मोरे
पुणे
